De rol van raden van toezicht wordt steeds belangrijker. Drie zittingstermijnen geleden werd voor het funderend onderwijs de Wet Goed Onderwijs Goed Bestuur ingevoerd. In die twaalf jaar hebben raden van toezicht (en soms toezichthoudende besturen) zich verder ontwikkeld. Door toenemende complexiteit en deze professionalisering van het intern toezicht (er is inmiddels een Code Goed Toezicht gekomen) gaat er steeds meer tijd zitten in dit toezicht en wordt goed toezicht ook steeds belangrijker voor het bestuurlijk beleid.
Hoe ondersteunt ScoliX hierbij?
Deze ontwikkelingen zorgen voor een druk die heeft geleid tot een verdere doordenking en professionalisering van het toezichtswerk. In onze ondersteuningspraktijk van externe evaluaties via ons instrumentarium van Spiegels+ merken wij dat.
Steeds vaker wordt de externe evaluatie serieus gebruikt om het toezicht te versterken door te kiezen voor een intensief traject waarin het instrumentarium wordt versterkt of afspraken worden gemaakt en vastgelegd over bijvoorbeeld de procedure voor een tweede termijn, commissiewerk, het werkbezoek, het overleg met de medezeggenschap, de accountantscontrole, et cetera. Ook komen in de zelfevaluaties steeds vaker fundamentele toezichtsvragen aan de orde: Voor wie ben ik toezichthouder? Ben ik impliciet een soort vertegenwoordiger van het algemeen maatschappelijk onderwijsbelang dat verder reikt dan mijn school of richt ik mij naar het belang van de instelling of, om het wat platter te formuleren: heb ik een achterban en indien ja wie is/zijn dat? Of, indien nee: waar wijst mijn eigen morele kompas dan naar toe?
Hoe ziet de toekomst van het toezichthouderslandschap er uit?
Het moderne toezicht beperkt zich gelukkig al lang niet meer tot het simpel toezien op de financiën en de bedrijfsvoering. Er wordt tegenwoordig ook gekeken naar bijvoorbeeld onderwijskwaliteit, strategisch personeelsbeleid en stakeholders. Maar de laatste tijd wint een ander thema aan actualiteit: de krimp van het aantal leerlingen in meerdere regio’s in ons land. Daarbij worden bestuur en toezicht geconfronteerd met de interessante maatschappelijke vraag: moeten we de concurrentie tussen scholen aangaan of juist aandringen op samenwerking?
De strijd om de leerling/student woedt nu op meerdere plaatsen in ons land. Fraai -en duur- reclamemateriaal en andere PR-uitingen worden ingezet evenals het bieden van voor leerlingen aantrekkelijk geachte onderwijskundige routes met extra sport, cultuur, muziek, ICT etc.
Maar de winst van één leerling voor de één is het verlies voor de ander. Dus, is concurrentiestrijd tussen scholen naar de schaarse leerling in het maatschappelijk belang van het onderwijs, of breder, de regio? Het toezicht speelt hierin een kernrol juist als onafhankelijke partij die verder, dieper en breder moet kunnen kijken dan de belangen van de eigen organisatie.
Besturen is vooruitzien, intern toezicht ook. In het landschap van de komende jaren zal steeds meer de vraag aan de orde komen: is bij de krimp het toezicht gericht op het algemeen maatschappelijk belang of is in de praktijk het hemd toch nader dan de rok?
Olaf McDaniel
Hoe houden we toezichthouders fris en scherp?
Om het toezicht “fris en scherp” te houden zijn er in wet- en regelgeving enkele garanties opgenomen zoals een maximale zittingsduur van acht jaar, de verplichting voor raden van toezicht om zichzelf jaarlijks te evalueren en minstens eens per vier jaar daarin ondersteund te worden door een onafhankelijke expert. Met aan de ene kant de toenemende kritiek op het onderwijs en aan de andere kant de stijgende maatschappelijke verwachtingen van het onderwijs wordt het intern toezicht steeds belangrijker.